COP28’in fosil yakıtlardan aşamalı çıkışa değinmeyen taslak anlaşma metni, bilim insanları ve STK’lar tarafından sert bir dille eleştirildi. Metinde verimsiz fosil yakıt sübvansiyonları ve fosil yakıt yerine emisyon azaltımı gibi geriye saran söylemler oldukça endişe verici.
YAZI: Bulut BAGATIR
BM, Dubai’deki COP28 zirvesinde ülkelerin iklim krizinin sert etkilerine karşı benimseyebileceği bir dizi eylemi içeren anlaşmanın en son taslak metnini yayımladı. Metin, fosil yakıtlardan aşamalı çıkışa dair bir referans barındırmıyor. Yaklaşık 12 bin kelimeden oluşan taslak metinde fosil yakıt kelimesi sadece 3 defa geçiyor.
Metnin ilgili bölümü (39), “seragazı emisyonlarında derin, hızlı ve sürekli bir azaltıma duyulan ihtiyacı” vurgularken tarafların alabilecekleri önlemlere değiniyor. Metnin dilini eleştiren 350.org Küresel Kampanyalar Direktör Yardımcısı Cansın Leylim, “ 39. bölüme bakarsanız taraflara öneri veya seçenek sunuluyor gibi görünüyor. Bunun yerine kesin bir dil kullanılmalıydı. Sonra bir alışveriş listesi sunuluyor” dedi.
Metinde Ucu Açık İfadeler Var
Leylim’in bahsettiği listede fosil yakıtların ikame edilmesine yönelik çabaları artırmak amacıyla nükleer ve karbon yakalama ve depolama (CCS) gibi teknolojilere atıf var. Leylim’e göre karşımızda mantıklı bir metin yok. Bunun yanı sıra zirvenin ilk haftasında kabul edilen yenilenebilir enerji ve enerji verimliliğindeki artış dili de tıraşlanmış durumda. Yenilenebilir enerjiyle ilgili 11 TW metriği, enerji verimliliğine dair ise %4.1 metriği metinde kendisine yer bulmuyor.
Sabancı Üniversitesi, İstanbul Politikalar Merkezi Kıdemli Uzmanı Dr. Ümit Şahin de metnin oldukça zayıflatıldığına dikkat çekti: “Sadece fosil yakıt üretimi ve tüketiminin 2050’de net sıfır hedefine ulaşmak için azaltımından söz ediliyor. Ama azaltarak net sıfır mümkün değil. Metin çelişkili. Yeni ve CCS kullanmayan kömür santrallarına verilen izinlerin sınırlanması cümlesi yeni. Ama sınırlamak ne demek, ucu açık.”
Metinde aynı zamanda verimsiz fosil yakıt sübvansiyonlarının mümkün olan en kısa sürede aşamalı olarak sonlandırılması da teklif ediliyor ancak bu ifade de tepki çekiyor. Dr. Şahin bunun bir anlam ifade etmediğini aktardı. 350.org’tan Leylim de, metnin zamanda geriye yolculuk yaptığını ifade etti ve ekledi: “Metin, fosil yakıtlardan çıkış ya da azaltımdan değil, karbon tutma teknolojisine sahip olmayan kömürden bahsediyor. Olacak iş değil. Fosil yakıt yerine emisyon azaltımından bahsetmişler. Suudi Arabistan’ın savunduğu, ABD gibi ülkelerinde arkasına sığındığı bir dil bu. 30 sene boyunca zaten emisyon azaltımından bahsettiler. Şu anda emisyonlar artıyor. Emisyonların asıl kaynağı olan fosil yakıtlar, iklim müzakerelerinde masaya yatırılıp konuşulmadıkça ve düzgün bir enerji paketi çıkmadıkça, çok daha fazla iklim felaketiyle karşılaşacağız.”
“Kapım Hepinize Açık”
Metnin genel olarak güçlü bir sonuç metni istediğini söyleyen COP Başkanı için bir yenilgi olduğunu söyleyen Dr. Şahin, “Fosil yakıtların ilk kez bir COP metninde geçmesi olumlu. Ancak bu saatten sonra çok küçük bir başarı” dedi.
COP28 Başkanı Sultan Al Jaber de metnin yayınlanmasının ardından yaptığı açıklamada daha yapılacak çok işin olduğunu kabul ederken, üzerinde mutabık kalınması gereken daha çok şey olduğunu söyledi: “Fosil yakıt dilinde de en yüksek hedefi ortaya koymanızı istiyorum. Kapım hepinize açık. Şimdi hepimiz çok daha hızlı, çok daha akıllıca çalışmalıyız. Birlikte çalışmaktan başka seçeneğimiz yok. İşbirliği içinde çalışmalı ve birlikte hareket etmeliyiz.”
İrlanda Eski Başbakanı ve Yaşlılar Meclisi (Chair of The Elders) Başkanı Mary Robinson, ülkelerin, bu büyüklükteki bir kriz için gereken kararlılık ve gerekli önlemleri almaya hazır bir şekilde derhal müzakere masasına dönmeleri için, önümüzde hâlâ yeterli zaman ve fırsat olduğunu söylerken, COP28 metninin bu güncel versiyonunun son derece yetersiz olduğunu vurguladı.
