Yeni bir soruşturmayla, Avrupa’daki “yeşil” fonların, iklim krizinin temel nedeni olan fosil yakıt sektöründe faaliyet gösteren büyük petrol ve gaz şirketlerine 33 milyar dolardan fazla yatırım yaptığı ortaya çıkarıldı.
Fosil yakıt şirketleri, “yeşil” olarak adlandırılan fonlardan milyarlarca dolar yatırım çekerken, bu yatırım fonlarından bazıları “Sustainable Global Stars” (Sürdürülebilir Küresel Yıldızlar) ve “Europe Climate Pathway” (Avrupa İklim Yolu) gibi isimlerle pazarlanıyordu. Söz konusu yatırımların 18 milyar dolardan fazlası, 2023 Carbon Majors sıralamasında hisse sahibi firmalar arasında en fazla petrol ve gaz üreten beş şirket olan TotalEnergies, Shell, ExxonMobil, Chevron ve BP’ye yapıldı. Fonlar ayrıca, Avrupa Birliği’nin Sürdürülebilir Finans Açıklama Düzenlemeleri (Sustainable Finance Disclosure Regulations – SFDR) doğrultusunda, ABD’li kaya gazı şirketi Devon Energy ve Kanada’daki katran kumu şirketi Suncor gibi firmalara da yatırım yaptı. Bu bilgiler Voxeurop ve The Guardian’ın ortak soruşturmasıyla ortaya çıkarıldı.
Yatırımcılar, bir şirkette hisse sahibi olmanın, o şirketin iklim hedeflerine ulaşmasında etkili olmalarını sağladığını iddia ediyor. Ancak Nisan ayında yayımlanan bir Carbon Tracker raporuna göre, hiçbir büyük petrol ve gaz üreticisinin planları, uluslararası iklim hedefleriyle uyumlu değil ve birçok şirket geçen yıl bu planlarını daha da zayıflattı.
Fosil Yakıt Şirketlerine Yatırım Yapmamak Kırmızı Çizgi Olmalı
Fosil yakıt şirketlerine en büyük yatırımı yapan firmalar arasında JP Morgan, BlackRock ve Almanya’dan DWS yer aldı. Bu yatırım şirketleri, bazı fosil yakıt yatırımlarını açıkça yasaklamayan SFDR kurallarını ihlal etmiş sayılmıyor. Ancak kampanyacılar, insanların yanlış yönlendirilmesini önlemek için değişiklik yapılması gerektiğini söylüyor.
Merkezi Brüksel’de bulunan, Avrupa’nın önde gelen bağımsız çevre kuruluşlarından biri olan Ulaştırma ve Çevre’de (Transport & Environment – T&E) sürdürülebilir finans yöneticisi olarak görev yapan Giorgia Ranzato, “Bir fon kendisini ‘yeşil’ olarak tanımlıyorsa, büyük fosil yakıt şirketlerine yatırım yapması kırmızı çizgi olmalı” yorumunda bulunarak ekledi:
“Petrol devleri enerji dönüşümüne anlamlı bir katkı sağlamadığı sürece, bu tür şirketlere yapılan her yatırım esasen yeşil badana işlevi görür. Bu durumu etkili bir şekilde engellemek için, T&E ve diğer kuruluşlar SFDR’nin anlamlı bir şekilde gözden geçirilmesi gerektiğini düşünüyor.”
Fosil yakıt şirketlerinin iklim krizine olan katkılarını araştıran bağımsız bir kuruluş olan İklim Sorumluluk Enstitüsü’nden (Climate Accountability Institute) Richar Heede ise bankaların ve varlık yöneticilerinin yeşil yatırım etiketi altında büyük fosil yakıt şirketlerine milyarlarca dolar yatırmasını “tam anlamıyla şeytani bir durum” olarak nitelendirdi ve ekledi:
“Oysa bizim, düşük ve sıfır karbonlu enerjiye, enerji verimliliğine ve yeni teknolojilerine yatırımları hızlandırmamız gerekiyor.”
Yeşil Fonların Fosil Yakıt Şirketlerinde 33,5 Milyar Dolar Yatırımı Var
Dünyanın en büyük yatırım yönetim şirketlerinden biri olan ABD merkezli BlackRock’tan bir sözcü şunları söyledi:
“BlackRock fonları, her bir fonun izahnamesinde ve BlackRock’ın internet sitesinde açıkça belirtilen yatırım hedeflerine uygun şekilde yönetilmektedir. Sürdürülebilir fonlarımız, sürdürülebilir yatırımları düzenleyen geçerli mevzuata uygun olarak yönetilmektedir. Karbonsuzlaşma hedefi olan yatırımcılar için bu tür bir hedeflere uygun çeşitli ürünler sunuyoruz.”
The Guardian tarafından ulaşıldıktan sonra, varlık yöneticisi Robeco adına konuşan bir sözcü ise Sustainable Global Stars fonunun isminden “sürdürülebilir” ifadesinin çıkarılacağını açıkladı. Sözcü, fonun karbon ayak izinin piyasa endeksine göre %20 daha düşük olduğunu ve TotalEnergies ile “verimli ve yoğun bir diyalog süreci” yürütüldüğünü ifade etti.
Öte yandan soruşturma, Carbon Majors raporunda listelenen halka açık fosil yakıt şirketlerinin 2024’ün son çeyreğindeki sahiplik yapısını, dünyanın önde gelen finansal veri ve altyapı sağlayıcılarından biri olan London Stock Exchange Group Data & Analytics platformu kullanarak analiz etti. Araştırmada, “yeşil fonlar”ın toplamda 37 büyük fosil yakıt şirketinde 33,5 milyar dolarlık yatırıma sahip olduğu ortaya kondu.
Fosil yakıt yatırımları, SFDR düzenlemeleri kapsamında denetlenen, özellikle Madde 8 ve Madde 9 kapsamındaki fonlarda yer alıyordu. Bu maddeler sırasıyla “çevresel veya sosyal” hedefleri teşvik eden yatırımları ve “sürdürülebilir yatırımları” kapsıyor. Fosil yakıt şirketlerinin hisselerini içeren bu tür yatırımlara 480’den fazla yatırım şirketi sahipti.
Soruşturma ayrıca, Mart 2025 itibarıyla, isimlerinde yeşil kelimeler geçen fonların, beş büyük fosil yakıt devinde 1 milyar dolardan fazla hisseye sahip olduğunu ortaya koydu:
Örneğin Legal & General Investment Management (LGIM)’in “Europe Climate Pathway” adlı fonu, Shell, BP ve TotalEnergies şirketlerinde 88 milyon dolarlık yatırım bulunduruyordu. LGIM’in bu tür “yeşil” fonlardaki toplam yatırımı ise 210 milyon dolardı.
Robeco’nun “Sustainable Global Stars” fonunda, yalnızca TotalEnergies’e yapılmış 40 milyon dolarlık yatırımı yer alıyor, bu fonlardaki toplam yatırımı ise 207 milyon dolara ulaşıyordu.
Bir diğer fon olan State Street’in de çevresel, sosyal ve yönetişim hedeflerini destekleyen fonları tanımlayan “World ESG” adlı ürünü, söz konusu beş büyük petrol şirketinin tamamında toplam 43 milyon dolarlık yatırıma sahipti. ESG, çevresel, sosyal ve yönetişim hedeflerini destekleyen fonları tanımlar. Bu fonun “yeşil” fonlarda toplam 243 milyon dolar yatırım yapmıştı.
Madde 8 ve 9 kapsamındaki fonlar ile isimlerinde “yeşil” ifadeler bulunan fonlarda fosil yakıt hisselerine en fazla sahip olan finansal kuruluşlar, şu şekilde sıralandı:
- JP Morgan Asset Management ve Birleşik Krallık’taki iştiraki: 3,2 milyar dolar
- DWS (Almanya): 2,2 milyar dolar
- BlackRock Investment Management UK ve BlackRock Advisors UK: birlikte toplam 1,7 milyar dolar
