Sağlık ve Çevre Birliği (HEAL), “Gizli Maliyet: Fosil Yakıt Teşviklerini Sonlandırmanın Sağlık Faydaları” adlı raporunu yayımladı. Çalışma, fosil yakıtlardan sağlanan enerjinin sağlık maliyetlerini ortaya koyuyor.
Sağlık ve Çevre Birliği (HEAL) tarafından yayımlanan “Gizli Maliyet: Fosil Yakıt Teşviklerini Sonlandırmanın Sağlık Faydaları” adlı çalışma fosil yakıt teşvikleri ve fosil yakıt kullanımının yol açtığı sağlık maliyetlerini ilk defa bir araya getiriyor. IMF (Uluslararası Para Fonu), Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Dünya Bankası (WBG) ve Türkiye’de yapılan akademik çalışmaların incelenmesi ile hazırlanan rapor, G20 üyesi ülkelerin fosil yakıtlara verdiği teşviklerin 6 katı sağlık maliyeti yarattığını ortaya çıkardı. Rapora göre 2014 yılında aralarında Türkiye’nin de bulunduğu G20 ülkeleri fosil yakıt şirketlerine toplam 444 milyar Dolar teşvik verdi ancak bu teşviklerle tetiklenen hava kirliliği, ilgili ülkelerde 2,76 trilyon Dolarlık bir sağlık maliyetine neden oldu.
Türkiye’de 1 Lira Teşvik, 10 Lira Sağlık Maliyeti Demek
“Gizli Maliyet: Fosil Yakıt Teşviklerini Sonlandırmanın Sağlık Faydaları” çalışmasında Türkiye’deki fosil yakıt teşvikleri ve bu teşviklerin sağlık maliyetleri de incelendi. Buna göre, Türkiye yılda kömür başta olmak üzere fosil yakıtlardan enerji üretimine yılda 1,9 Milyar ABD Doları teşvik ödüyor.
Fosil yakıtlar özellikle hava kirliliği yaratarak insan sağlığını tehdit ediyor. Hava kirliliğinin yarattığı sağlık sorunlarının ekonomik maliyeti ise kamu bütçesine zarar veriyor. IMF’nin 2015 yılı tahminlerine göre ise, Türkiye’de fosil yakıtlara verilen teşviklerin sadece hava kirliliğine bağlı sağlık maliyeti yılda 19,4 milyar Dolar; yani fosil yakıtlara verilen her bir liralık teşvik on liralık sağlık maliyeti yaratıyor. Kömür gibi fosil yakıtların kullanımı ayrıca iklim değişikliğini de tetikliyor. Raporda fosil yakıtların neden olduğu iklim değişikliğinin getirdiği ek maliyetler de hesaplanıyor. Fosil yakıtların neden olduğu iklim değişikliği, Türkiye’de yılda 13,2 milyar dolar yeni maliyete yol açıyor.
Türkiye’de hava kirliğine bağlı erken ölümlerin yüzde 74’ü önlenebilir
Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre Türkiye’de her yıl hava kirliğine bağlı 28.881 ila 32.668 arasında erken ölüm gerçekleşiyor. Türkiye’de fosil yakıtlara verilen mali destek bitirilirse ve fosil yakıtlar yeniden vergilendirilirse Türkiye’deki erken ölümlerin %73,8’ini önlemek mümkün. Raporda sıkça değinilen IMF’nin bu vergi reformu senaryosuna göre Türkiye’de hava kirliliğine bağlı erken ölümlerin nedeni olarak kömür %72,9 payla en büyük orana sahip.
Türkiye’de kentsel nüfusun %97,2’sinin kirli hava soluduğu da göz önünde bulundurulduğunda, fosil yakıt teşviklerinin yarattığı gizli tahribatın boyutu daha net görülebiliyor. Raporu değerlendiren halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Kayıhan Pala “Hava kirliliği Türkiye’deki en önemli halk sağlık sorunlarından bir tanesidir. Fosil yakıtlar, özellikle de kömür, hava kirliliğini artırarak daha fazla erken ölüm ve hastalıklara sebep olmaktadır. Türkiye’nin bir an önce fosil yakıt teşviklerini sonlandırması ve temiz hava için etkin bir eylem planı ortaya koyması gerekiyor” diyor.
Kömüre değil sosyal politikalara destek verilmeli
HEAL Türkiye danışmanı Funda Gacal ise “Hava kirliliği başta olmak üzere enerji politikalarının sağlık maliyetlerini ortaya koymak gerekiyor. Türkiye hükümeti fosil yakıt üretimine yılda 1,9 milyar dolar teşvik sağlıyor ve buna rağmen Türkiye’de nüfusun yaklaşık %15’inin sağlık hizmetlerine erişimi yok. Enerji kaynakları seçiminde bu maliyetleri göz önünde bulundurmalı. Türkiye’nin sağlıklı enerji geleceğini tahsis etmesi sosyal politikalar geliştirmede pek çok fırsat sunuyor” dedi.
