Avrupa Parlamentosu’ndaki parlamenterler, AB’nin 672,5 milyar euroluk kurtarma ve dayanıklılık paketini onaylayarak Avrupa’nın COVID-19 krizinden sonra “daha iyi bir şekilde yeniden inşa edilmesine” yardımcı olmayı amaçlayan benzeri görülmemiş bir fonun kilidini açtı.
582 lehte, 40 aleyhte ve 69 çekimser oyla onaylanan fon, AB liderleri tarafından fonun %37’sini iklim dostu tedbirler için ayıran, Aralık ayında kabul edilen, siyasi bir anlaşmayı doğruluyor.
Parlamentonun yeşil ışığıyla birlikte, toplam fondan 265 milyar euro yeşil geçiş için AB ülkelerine dağıtılan hibe ve krediler şeklinde kullanılabilir hale getirilecek. Yönetmelik bu ayın sonunda yürürlüğe girecek.
Parlamentonun ekonomik işler komitesindeki fon için müzakereci olan İspanyol Yeşil Parlamento Üyesi Ernest Urtasun, “Bu anlaşma Avrupa için tarihi bir adımdır” dedi.
312,5 milyar euro hibe ve 360 milyar euro krediden oluşan paket, ülkelerin COVID salgınından kurtulmalarına ve yeşil ve dijital geçişe yardımcı olmak için tasarlandı.
Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, “Aşılar sayesinde virüsü yenmek çok önemli. Ancak vatandaşların, işletmelerin ve toplulukların ekonomik krizden çıkmalarına da yardımcı olmamız gerekiyor. Kurtarma ve Dayanıklılık paketi tam da bunu yapmak için 672,5 milyar euro sağlayacak” dedi.
Fonun %37’si iklim dostu yatırımlara ayrılırken, %20’si dijital harcamalara tahsis edilecek.
Yeşil parlamenterler biyoçeşitliliğin korunmasının fon tarafından karşılanmayacağı konusunda hayal kırıklığına uğramış olsalar da, yeni tesisin COVID krizine cevaben “oyunun kurallarını değiştirecek” ve “AB dayanışmasının eşi görülmemiş bir işareti” olacağını söylediler.
Parlamento bütçesinde Yeşiller için müzakereci olan Alman parlamenter Damian Boeselager, “Şimdiye kadar ilk kez fonlar Avrupa düzeyinde toplu olarak toplanıyor ve COVID-19 krizinin ekonomik etkisine dayalı olarak Üye Devletlere yönlendiriliyor” dedi.
Kurtarma ve dayanıklılık paketi, bugüne kadar geliştirilmiş en büyük AB programı olan, 750 milyar euroluk Yeni Nesil AB kurtarma paketinin en büyük bileşeni.
İklim için ayrılan %37’lik kısım, kısmen AB’nin yeşil finans sınıflandırması kapsamında geliştirilen kriterlere dayanan yeni, hibrit bir metodoloji ile izlenecek.
Yine de çevre STK’ları bunun daha da ileri gidebileceğini söylediler. WWF, fonun iklim rakamlarını şişiren ve Avrupa Sayıştayı tarafından ağır bir şekilde eleştirilen “Rio Marker” metodolojisinin eskimiş kriterlerini içerdiğini söyledi.
Yapılacak Çok İş Var
AB ülkeleri artık ulusal kurtarma planlarını en geç Nisan ayına kadar inceleme için Avrupa Komisyonu’na sunmalı. Komisyon, AB üye ülkeleri ve Avrupa Parlamentosu tarafından onaylandıktan sonra, ülkelerin bunları uygulamak için 2026’ya kadar zamanları olacak.
Ancak Portekiz’in Avrupa İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakanı Ana Paula Zacarias, yapılacak daha çok iş olduğu konusunda uyardı. Parlamentodaki bir tartışma sırasında, ülkelerin planlarını mümkün olan en kısa sürede sunmaları ve Komisyonun piyasalara gitmesine ve kurtarma paketini finanse etmesine izin veren kararlarını onaylamaları gerektiğini söyledi.
Portekiz Başkanlığına göre Komisyon, planları hakkında üye ülkelerle “yoğun bir diyalog” içinde ve 19 ülkeden taslaklar aldı. Lüksemburg, Hollanda, İrlanda, Avusturya, Litvanya, Polonya, Malta ve Estonya ise henüz planlarını sunmadı.
Bazı ulusal planların yeterli kamu incelemesine tabi tutulmadığına dair endişeler de var. Yeşil bir STK olan Bankwatch tarafından yapılan araştırmaya göre, 20 ülke planlarının detaylandırılması konusunda neredeyse hiç kamu incelemesine sahip değildi, projeler ise AB hukuku kapsamında gerekli olan çevresel etki değerlendirmelerine tabi değildi.
Çevre gruplarının en önemli endişelerinden biri, AB fonunun fosil yakıt projelerine gidecek olması. Ki bu durum, Komisyonun gerçekten de göz ardı etmediği bir olasılık.
Yeşillerin tüm fosil yatırımlarını dışlama önerisi, Avrupa Parlamentosu’ndaki Hristiyan Demokratlar ve liberallerin yanı sıra, kömürü aşamalı olarak ortadan kaldırmak için gaza yatırım yapmayı planlayan orta ve doğu AB üye ülkelerinden ulusal hükümetler tarafından desteklenmedi.
Doğalgazın fonlamaya dahil edilebilmesi için “önemli zarar vermeme” kriterlerini karşılaması gerekiyor.
Bir koruma STK’sında ekonomist olan Sebastien Godinot, “%37’lik iklim hedefi olumlu ancak çok düşük ve biyolojik çeşitliliği içermiyor, bu da Avrupa Yeşil Mutabakatı ve onun 2030 Biyoçeşitlilik Stratejisi ile tutarsız” dedi.
Çevre komitesinden Yeşil parlamenter ve Avrupa Parlamentosu’nun önde gelen isimlerinden biri olan Bas Eickhout, “Sürdürülebilir bir iyileşme, 1,5 derecenin altında kalmanın ön koşuludur. Bu krizden daha çevreci çıkmanın temeli orada. Sürdürülebilir planları fiilen sunmak artık AB ülkelerine, bunları yakından izlemek ise Avrupa Komisyonu’na kalıyor” dedi.
