Güney Amerika ülkeleri ve uluslararası finans kurumları, Brezilya’daki önemli siyasi müzakereler öncesinde Amazon’da petrol ve gaz sömürüsünü durdurmaları için artan bir baskı altına giriyor.
YAZI: Devin Bahçeci
Liderler, 2025’te Cop30 iklim görüşmelerine ev sahipliği yapacak bir şehir olan Belém’deki Amazon Zirvesi’nde bu ay, uzun bir süre sonra 45 yıllık Amazon İşbirliği Anlaşması’nı görüşmek üzere bir araya gelecekler.
Nihai konuk listesi henüz net değil, ancak Latin Amerika’daki ulusların yanı sıra Avrupa’dan bazı liderlerin de temsil edilmesi bekleniyor.
Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, Amazon’daki yasadışı ormansızlaşmaya 2030 yılına kadar son verme taahhüdüne destek oluşturmak için zirveyi yeniden başlattı, ancak fosil yakıtları yer altında tutmak gündemde görünmüyor.
Ancak, Yerli gruplar ve sivil toplum liderliğindeki bir kampanya, böyle bir talebin iklim değişikliğiyle mücadele etmek ve biyoçeşitliliği ve orada yaşayan Yerlileri korumak için gerekli olduğunu savunuyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA), dünya 1,5 derecelik bir ısınma eşiğinin altında kalacaksa yeni fosil yakıt projelerine izin verilemeyeceği uyarısı doğrultusunda kampanya, 2025 yılına kadar Amazon’un beşte dördünün kalıcı olarak korunması için küresel bir anlaşma sağlamaya yönelik mevcut bir çabayı temel alıyor.
Petrol ve Gaz Arama Faaliyetleri Hızlandı
Amazon yağmur ormanlarının bulunduğu bir dizi Güney Amerika ülkesi, son yıllarda yerel petrol ve gaz arama ve çıkarma faaliyetlerini artırmaya çalışıyor.
Peru, 435 yerli topluluğa 31 petrol bloğu yerleştirmeyi teklif ederken, Bolivya kısa süre önce “The Upstream Reactivation Planı” tamamladı.
Bu arada, Ekvador’da Yasuní yağmur ormanlarında petrol çıkarılmasıyla ilgili yakında yapılacak bir referandumun sonucu Amazon’un bu bölümü için çok önemli olacak ama aynı zamanda bölgenin öncelikleri hakkında daha geniş bir mesaj gönderecek.
Brezilya’da aşırı sağcı bir Kongre, hem çevre bakanlıklarının hem de Yerli halkların yetkilerini kesmeyi öneriyor ve Lula’nın ormansızlaştırma taahhüdünü şüpheye düşürüyor.
Brezilya Devlet Başkanı Lula’nın kendisini iklim lideri olarak konumlandırma tutkusu, Amazon nehrinin ağzındaki bir petrol sondaj projesi konusundaki duruşu nedeniyle de sorgulandı. Lula kısa bir süre önce Amazon havzasında petrol aramanın bölgenin yağmur ormanlarına zarar vereceğine inanmanın “zor” olduğunu söylemişti.
Amazon Zirvesi öncesinde yerli gruplar, 350.org kampanya grubunun desteğiyle fosil yakıt direnci stratejilerini paylaşmak için Brezilya’da bir araya gelecekler.
350.org’un Latin Amerika genel müdürü Ilan Zugman, “Bundan, Belém’deki başkanların tartışmalarına bilgi verecek çok güçlü bir belgenin geleceğini umuyoruz. Umarım Amazon’da yeni fosil yakıt projesi olmadığını söyleyen çok güçlü mesajlar çıkar” dedi.
Kolombiya Devlet Başkanı Petro’nun Liderliği
Zugman, Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro’nun bu fikri destekleyen “çok yüksek bir ses” olduğunu söyledi. Ocak ayında Petro, tüm yeni petrol ve gaz arama sözleşmelerini durdurduğunu ve halihazırda aktif olan 380 sözleşmeyi elinde tuttuğunu duyurdu.
Miami Herald için yakın zamanda yayımlanan bir görüş yazısında Petro, Amazon ülkelerini ve onların Küresel Kuzey’deki ortaklarını, Amazon’daki tüm yeni petrol ve gaz aramalarına son verme konusunda kendisini takip etmeye çağırdı.
Ormansızlaşmayı sona erdirmek “temel” olsa da, buna “fosil yakıtları aşamalı olarak ortadan kaldırmak için iddialı bir politikanın” eşlik etmesi gerektiğini söyledi. Petrol, gaz ve kömür, Kolombiya’nın tüm ihracatının yaklaşık yarısını oluşturuyor.
Petro, Kolombiya gibi bazı ülkelerin Amazon’u korumak için “önemli miktarda kaynak” ayırabileceğini söyledi.
Ancak petrol ve gaz sömürüsünün durdurulmasının daha yoksul Güney Amerika ülkeleri üzerinde büyük bir ekonomik etkisi olacağını vurguladı ve ABD gibi ülkeleri, bu bölgelerin sakinleri veya Bridgetown girişimi tarafından geliştirilen mali reformların finansal mekanizmalara yardım etmeye çağırdı.
Yakın tarihli bir toplantıda, Kolombiya ve Brezilya başkanları Amazon’u korumak için işbirliği yapma sözü verdiler, ancak Brezilya petrol ve gaz konusunda herhangi bir taviz vermiyor gibi görünüyor.
Zugman, “Lula gibi diğer başkanları da adım atmaya ve dünyanın en önemli yerlerinden birinde fosil yakıt aramasına izin vermemek için ikna etmeliyiz” dedi
Bankalar Desteği Kesmeli
Kampanyacılar, bölgedeki petrol ve gaz projelerini finanse etmeyi bırakmaları için finans kurumları üzerindeki baskıyı da artırıyor.
STK Stand.earth ve Amazon Havzası Yerli Kuruluşları Koordinatörü (COICA) tarafından yayımlanan yeni bir rapor, son 15 yılda Peru, Kolombiya, Brezilya ve Ekvador’daki rezervlerin keşfedilmesi ve işletilmesi için 20 milyar dolar sağlandığını gösteriyor.
Bunun yarısından fazlası (11 milyar dolar) sadece sekiz bankadan geldi: JPMorgan Chase, Citibank, Itaú Unibanco, HSBC, Santander, Bank of America, Banco Bradesco ve Goldman Sachs.
JPMorgan Chase, son 15 yılda bölgedeki petrol ve gaza doğrudan 1,9 milyar dolar finansman sağlayarak listenin başında yer alıyor.
HSBC ile birlikte, Petroperú’nun Peru Amazon’undaki Yerli topraklarında petrol sömürüsünü artıran Talara rafineri genişletme projesinin önemli bir destekçisiydi.
JPMorgan Chase, oldukça tartışmalı Doğu Afrika Ham Petrol Boru Hattı projesine ise destek vermeyi reddetti, ancak Amazon’daki petrol ve gaz faaliyetleri veya fosil yakıt genişlemesi konusunda böyle bir taahhütte bulunmadı.
Amazon havzasının etrafındaki coğrafi bölge olan Amazonia’da hiçbir banka fosil yakıtları finanse etmeyi tamamen reddetmemiş olsa da, rapor bazı şirketleri söz konusu risklerin farkına varmaya başladıkları için övüyor.
