Gordon Brown, COP28 ve G20 devlet başkanlarına hitaben yazılan bir mektuba öncülük ederek “kayıp ve zarar” fonunu desteklemek için bir vergi talep ediyor.
Bir grup eski dünya lideri ve önde gelen ekonomist, iklim felaketlerinin dünyanın en yoksul ve en savunmasız insanları üzerindeki etkisinin giderilmesine yardımcı olmak için, petrol üretimi yapan ülkelerin yüksek gelirlerinin 25 milyar dolarlık bir vergiye tabi olması gerektiğini belirtti.
Eski İngiltere başbakanı Gordon Brown liderliğindeki 70 uluslararası isim, Perşembe günü Dubai’de başlayacak olan önemli BM İklim Zirvesi, COP28 öncesinde tedbir alınması çağrısında bulunan bir mektubu imzaladı. İmzacılardan 25’i ise eskiden başbakanlık veya cumhurbaşkanlığı yapmış kişiler.
Bu tür bir vergi, petrol üreten ülkelerin son yıllarda elde ettiği kazancın sadece küçük bir kesimini oluşturacak ve iklim krizinin etkilerinden zarar gören yoksul ülkeler için oluşturulan “kayıp ve zarar” fonunu doldurmaya yardımcı olacak.
“İklim Finansındaki Çıkmaza Son Verilmeli”
Brown, Guardian’a şunları söyledi: “COP28’in başarılı olması için iklim finansındaki çıkmaza bir son verilmesi gerekiyor. 10 yılı aşkın bir süredir tutulmayan sözlerin ardından, Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) COP başkanlığında önerilen 25 milyar dolarlık petrol ve gaz vergisi, Küresel Güney’de seragazı emisyonlarının azaltılması ve uyum için finansı başlatacak.”
Geçmişte ve günümüzde yüksek emisyon salımı yapan ülkeler hakkında da konuşan Brown, “Küresel Güney’deki kalkınma ve iklim finansmanı için gereken yılda 1 trilyon doların toplanması için teminatlar ve hibe taahhütleriyle masaya oturulmalı” dedi.
Mektup, aynı zamanda BAE’nin ulusal petrol şirketi Adnoc’un CEO’su ve COP28 Başkanı olan Sultan Al Jaber’e ve mevcut G20 başkanı Brezilyalı Başkan Luiz Inácio Lula da Silva’ya gönderilecek.
İmzacılar arasında eski BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon, eski Yeni Zelanda Başbakanı Helen Clark, eski Malavi Başkanı Joyce Banda ve eski Şili Başkanı Michelle Bachelet gibi isimler ile birlikte birçok ekonomist bulunuyor.
Mektup, Uluslararası Enerji Ajansı’na göre, Covid öncesi petrol gelirlerinin yılda 1,5 trilyon dolar olduğunu, ancak 2022’de rekor seviyeye çıkarak 4 trilyon dolara ulaştığını belirtiyor. Bu sayı, tüm küresel yardım bütçesinin 20 katı, tüm çok taraflı kalkınma bankalarının bütçelerinin 30 katı ve 2009’da yoksul ülkelerin seragazı emisyonlarını azaltmalarına ve iklim krizi etkilerine uyum sağlamalarına yardımcı olmak için vaat edilen yılda 100 milyar doların 40 katı.
Mektupta yazarlar, petrol üreten devletlerin ve onlara bağlı şirketlerin yalnızca bir yıl içinde hiçbir şey yapmadan 2,5 trilyon dolar kazandıklarını ifade etti.
“Kayıp ve Zarar Fonu” Dolu Duruma Getirilecek mi?
COP28’de kayıp ve zarar fonunu dolu duruma getirmek, henüz pek çok ülkenin adım atmadığı kilit görevlerden biri. Çoğu gelişmekte olan ülke 100 milyarlarca dolara ihtiyaç duyulacak fona muhtemelen ulaşamayacağını kabul ediyor. Bu nedenle araştırılan gelir kaynakları arasında sık seyahat edenlere ve uluslararası deniz taşımacılığına getirilecek potansiyel vergiler bulunuyor.
BAE’nin kayıp ve zarar fonuna katkı sunmayı düşündüğü bilinse de, bu vergi çağrılarına bir cevap niteliği taşımıyor. Brown’ın mektubunda önerilen fosil yakıt üreten ülkeler üzerindeki vergi, dünyanın en büyük petrol devletlerinin petrol ve gaz gelirlerinin yaklaşık %3’ünü oluşturuyor. Bunun yanı sıra imzacılar, bu vergiden yalnızca kayıp ve zarar fonunun yararlanmaması gerektiğini, 2030 için belirlenen hedefler doğrultusunda yaratılan diğer programların da bu vergiden yararlanabileceğini yazdı.
İmzacılar şunları ifade ettiler:
“Sektördeki bazı özel şirketler zaten beklenmedik kârları üzerinden ek vergi ödediler, ancak özel petrol devi şirketler gelirlerin sadece %15’ini temsil ediyor. Şu ana kadar bu durumdan en çok çıkar sağlayanlar, bir önceki yıla göre 381 milyar dolar artışla, yalnızca ihracat gelirlerinden 973 milyar dolar elde eden büyük petrol devletleri oldu.
Sadece BAE’nin ihracat geliri, 63 milyar dolarlık bir artışla 98 milyar dolara yükselirken, Katar’ın ihracat geliri 53 milyar dolardan 86 milyar dolara, Kuveyt’in ise 63 milyar dolardan 88 milyar dolara yükseldi. Norveç’in ihracat geliri 87 milyar dolardan 174 milyar dolara yükselirken, Suudi Arabistan’ınki 190 milyar dolardan 311 milyar dolara çıktı.
Geçen yılın beklenmedik petrol ve gaz gelirlerinin %1’inden biraz fazlasını ve büyük ihracatçıların kazançlarının yalnızca %3’ünü temsil eden 25 milyar dolarlık bir vergi ile Küresel Güney’de bir yatırım programı başlatılabilir.”
Bu hafta COP28’e Kral III. Charles, Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak, BM Genel Sekreteri António Guterres ve Papa Francis gibi dünya liderlerinin katılması bekleniyor. Liderler, zirvenin ilk günlerinde bir araya gelecek, ardından 198 ülkeden bakanlar ve üst düzey yetkililer, iki hafta boyunca müzakereler yapacak.
