COP28’e az bir süre kala, Afrika ve Hindistan’dan müzakereciler gelişmiş ülkeleri fosil yakıtlardan aşamalı çıkışa zorlamak üzere plan hazırladı.
Afrikalı müzakereciler grubu, zengin ülkelerin 2030’a kadar yeni fosil yakıt üretim projelerine yeşil ışık yakmayı bırakmasını isterken, Hindistan da bahsi geçen ülkelerin net sıfırın ötesine geçmeye ve 2050’ye kadar atmosferden karbon çekme çalışmalarına başlamaya çağırıyor.
Teklifler, Birleşmiş Milletler iklim müzakerelerinin temel ilkesi olan “ortak ancak farklılaştırılmış sorumluluklar” ilkesine dayanıyor ki bu da iklim değişikliğinde en fazla sorumluluğa sahip zengin ülkelerin, bu mücadeleye liderlik yapması anlamı taşıyor.
Ancak AB gibi zengin bloklar/ülkeler, yenilenebilir enerji kapasitesinin 2030 yılına kadar üç katına çıkarılması ve “2050’den çok önce” fosil yakıtlardan küresel ölçekte aşamalı çıkış gibi küresel hedefleri desteklemeye odaklanmış durumda.
Fosil Yakıt Üretimi
Pek çok gelişmiş ülke yurtdışındaki fosil yakıt üretim projelerine desteği kısıtlarken, ABD, İngiltere, Avustralya ve Norveç gibi büyük ülkeler yurt içinde petrol ve gaz projelerini onaylamaya devam etti ve fosil yakıt üretimi için bitiş tarihi belirlemedi.
Buna meydan okumak için Afrika Müzakereci Grubu, “net sıfır emisyon ve fosil yakıtların aşamalı olarak azaltılması arayışında olan ülkeler için farklılaştırılmış yollar” çağrısında bulundu.
Afrika Grubu, BM küresel stok değerlendirmesindeki sunumunda, bu yolların şunları içermesi gerektiğini söyledi: “2030’dan çok önce gelişmiş ülkelerde daha fazla fosil yakıt aramasının hedeflenmemesi, gelişmekte olan ülkelere ise küresel arz açığını kapatma fırsatı verilmesi”.
Sunum, hükümet müzakerecilerinin COP28 öncesinde ve COP28’de tartışacağı Birleşmiş Milletler’in 65 sayfalık “unsurlar” listesine dahil edildi. COP kararları bağlayıcı olmasa da, anlaşma zengin ülkeler üzerinde fosil yakıt üretimini durdurmaları yönünde ahlaki bir baskı oluşturabilir.
Arz Açığı Yok
Afrika Grubu’nun fosil yakıt arzı açığına ilişkin iddialarına rağmen, 2021 tarihli bir BM raporu, dünya hükümetlerinin 2030 yılında küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlandırmaya uygun olanın iki katından fazla fosil yakıt üretmeyi planladıklarını ortaya koydu.
Bu üretim artışının büyük kısmı Suudi Arabistan, Rusya ve Hindistan gibi gelişmekte olan ülkelerden geliyor. ABD, Kanada ve Avustralya da daha fazla petrol ve gaz üretmeyi planlıyor.
Birleşik Krallık ve Norveç’te üretimin düşmesi beklenirken, UNEP raporu bunun nedeninin üretimin kasıtlı olarak karbonsuz bir gelecekle uyumlu hale getirilmesinden ziyade petrol ve gazın bitmesi olduğunu söylüyor.
Danimarka ve Kosta Rika liderliğindeki küçük bir grup ülke, Petrol ve Gazın Ötesinde İttifakını kurarak bu iki fosil yakıtın üretimini durdurma sözü verdi.
Oil Change International’dan Afrika iklim kampanyacısı Thuli Makama, “Afrika’da veya herhangi bir yerde hiçbir yeni fosil yakıt çıkarma projesinin onaylanmaması gerektiğini” söyledi.
Fosil yakıtların kalkınma getirmediğini, Afrika fosil yakıtlarının kıtanın yenilenebilir enerji ve yeşil ekonomi sektörlerinin gelişimini engelleyeceğini, esas olarak zengin ülkelerin şirketlerine fayda sağlayacağını da ekledi.
Afrika Grubu ayrıca zengin uluslara, iklim değişikliğiyle mücadele etmelerine, iklim değişikliğine uyum sağlamalarına ve bunun neden olduğu kayıp ve zararları gidermelerine yardımcı olmak için gelişmekte olan ülkelere daha fazla para vermeyi kabul etmeleri çağrısında bulundu.
2050’ye Kadar Net Negatif
Hindistan’ın BM envanterine sunduğu sunumda, “gelişmiş ülkelerin emisyonlarını halihazırda zirveye çıkarmış olması ve net negatif olma yolunda olması gerektiği, gelişmekte olan ülkeler için ise zirvenin daha sonra gelmesi gerektiği” belirtiliyor.
İsmi açıklanmayan iki Hindistan hükümet yetkilisi, Reuters’e gelişmiş ülkelerin 2050’ye kadar net negatif olması gerektiğini söyleyerek bu öneriyi detaylandırdı. İçlerinden biri bunun “dünyanın o yıla kadar küresel net sıfır hedefine ulaşmasını sağlarken, gelişmekte olan ülkelerin de mevcut kaynakları kullanmalarına olanak sağlayacağını” söyledi.
Bilim ve Çevre Merkezi düşünce kuruluşunun iklim değişikliği yöneticisi Avantika Goswami, Hindistan’ın talebinin “makul göründüğünü” söyledi ve şöyle devam etti: “Yakında muhtemelen 1,5 dereceyi aşacağız ve bu, pek çok kısmı hala tarihsel eşitsizliklerin üstesinden gelmek ve temel vatandaş ihtiyaçlarını karşılamak için mücadele eden gelişmekte olan dünyanın hatası olmayacak.”
Hindistan’ın çağrısı, Mart ayında BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in yaptığı ve gelişmiş ülkelerin 2040’a kadar net sıfıra ulaşması gerektiğini söyleyen çağrıya benziyor. Gelişmiş ülkelerin çoğu bu hedefe 2050’ye kadar ulaşmayı planlıyor.
Ancak Guterres, gelişmekte olan ülkelerin 2050’ye kadar net sıfıra ulaşması gerektiğini de söyledi. Çin, Rusya ve Suudi Arabistan gibi ülkeler bu hedefe 2060 yılına kadar ulaşmayı hedeflerken, Hindistan 2070’i hedefliyor. Guterres’in önerisi hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler tarafından büyük ölçüde göz ardı edildi.
