İkinci haftasına giren BM iklim zirvesi için Belém’de bir arada bulunan çok sayıda ülke, fosil yakıtlardan küresel aşamalı çıkışın nasıl başarılabileceğini belirlemek istiyor. Brezilya’nın Çevre Bakanı Marina Silva ise, bu konuda bir yol haritası hazırlamanın iklim krizine verilecek “etik” bir yanıt olduğunu belirtti.
Brezilya Çevre Bakanı Marina Silva, tüm ülkeleri fosil yakıtlardan aşamalı çıkış ihtiyacını ele alma cesaretine sahip olmaya çağırdı ve bunun için bir yol haritasının hazırlanmasının iklim krizine “etik” bir yanıt olduğunu söyledi. Sürecin, katılmak isteyen hükümetler için gönüllü olacağını ve “kendi kaderini belirleyeceğini” vurguladı.
Konu, Brezilya’daki COP30 zirvesinde en çok tartışılan konulardan biri ve ülkeler böyle bir yol haritasının ele alınıp alınamayacağını, karar olumlu olursa nasıl yaklaşılması gerektiğini inceliyorlar. Brezilya, ev sahibi olarak resmi gündemde nelerin yer alacağı konusunda dikkatli bir şekilde tarafsız davranıyor.
Guardian’a konuşan Silva, “Oldukça zorlu bir arazi ile karşılaştığımızda bir haritamızın olması iyi olur. Ama harita bizi örneğin tırmanmaya zorlamıyor. Harita, iklim krizine dair bilimsel bilgimize bir cevap. Aynı zamanda etik bir cevap” dedi.
İkinci haftasına giren BM iklim zirvesi için Belém’de bir arada bulunan çok sayıda ülke, fosil yakıtlardan küresel aşamalı çıkışın nasıl başarılabileceğini belirlemek istiyor. İki yıl önce Dubai’de düzenlenen COP28’de alınan “fosil yakıtlardan uzaklaşma” yönündeki tarihi kararı güçlendirmek istiyorlar.
Bu vaadin bir takvimi veya nasıl gerçekleştirileceğine dair ayrıntıları bulunmuyor. Ayrıca oybirliğiyle kabul edilmesine rağmen, bazı ülkeler daha sonra bu taahhüdü reddetmeye çalıştı. Geçtiğimiz yıl bunun pratikte ne anlama geleceğine dair ayrıntılı açıklama yapma girişimleri, petrol ve gaz ihracatına büyük ölçüde bağımlı olan Azerbaycan’daki COP29’da petrol devletlerinin muhalefetiyle engellendi. Zirvenin sonuç metninde fosil yakıtlardan uzaklaşmaya ilişkin herhangi bir ifade de yer almadı.
Bu nedenlerden Brezilya, bazı ülkelerin enerji geçişini COP30 gündemine alma çağrılarına karşı temkinli davrandı. Ancak Silva, söz konusu taahhüdün resmi gündemin dışında zirvede tartışılabilmesini sağlamak için perde arkasında yoğun çaba sarf etti.
Brezilya Devlet Başkanı Luis Inácio Lula da Silva’yı ikna etti. Lula da Silva, COP30’dan önceki dünya liderleri zirvesinde ve konferansın açılışında “fosil yakıtlara bağımlılıktan uzaklaşma” gerekliliğinden üç kez söz etti.
Marina Silva, “Bunun bir noktada öne çıkarılması gerektiğini biliyorduk, çünkü sorunla kökten yüzleşmenin tek yolu bu. Bunun kolay olmadığını biliyoruz ve içi boş umutlar satamayız. Bu konuyu gündeme getirmek cesaret isteyen bir şey ve bunu herkesten, üreticilerden ve tüketicilerden bekliyorum” diye konuştu.
Çevre Bakanı ülkesinin aşamalı çıkış çağrısı başlatmadığını, çünkü bunun COP28’de yapıldığını söyledi. Aksine, tartışmaların bazı ülkelerin isteği doğrultusunda gerçekleşmesine izin verildi: “Bu konuların hassas olduğunu biliyoruz. Tartışma fırsatı vereceğiz.”
Sürece Dair Kriterler Belirlenmeli
COP30’da bir yol haritası çizmek için yeterli zaman olmadığını belirten Silva, birçok ülkenin fosil yakıtlara bağımlılık konusunda karmaşık sorunlarla karşı karşıya olduğunu veya fosil yakıt satışlarından elde edilen geliri kalkınmalarını finanse etmek için kullanmak istediğini, bu sürecin birkaç yıl alabileceğini söyledi.
Marina Silva, “”Brezilya bu konuyu gündeme getiriyor, çünkü Brezilya hem üretici hem de tüketici bir ülke. Ancak Brezilya farklı, çünkü Brezilya eğer isterse fosil yakıtlara bağımlı olmak zorunda değil. Ekonomilerinde fosil yakıtlara bağımlı olan ve kolay çözümlere sahip olmayan bazı ülkelerin yanı sıra, ekonomilerinin temelini fosil yakıtların oluşturduğu bazı ülkelerin de olduğunu anlamamız gerekiyor. Herkese karşı adil olmalıyız. Ancak esas adalet gezegenimize haksızlık etmemekten geçiyor, çünkü o bizim evimiz” diye konuştu.
Taahhüt yeterli destek alırsa COP30, aşamalı çıkış yol haritasının çizilmesi sürecinin başlayabileceği bir forum/mekanizma kurabilir.
Brezilyalı bakan, Silva, sürecin BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne (UNFCCC) taraf tüm ülkelerle diyalog gerektireceğini ve sürecin nasıl ilerleyeceğine dair kriterlerin belirlenmesi gerektiğini de sözlerine ekledi.
Bir yol haritası çizmeye başlama önerisinin, konferansın resmi onayını gerektirmese bile, COP30’da onay alacağının garantisi yok. COP’lar fikir birliğiyle ilerliyor ve özel çıkarlar bu birliğe darbe vurabiliyor. Uzmanlar, böyle bir öneriye yaklaşık 60 ülkeden destek gelebileceğine inandıklarını, ancak en az 40 ülkenin karşı çıktığını söyledi. Görüşmelerde 195 ülke temsil ediliyor.
E3G düşünce kuruluşunda program lideri olan Leo Roberts şunları söyledi: “İklim değişikliğinin temel nedeni olmasına rağmen, fosil yakıtlar BM müzakerelerinde en çok tartışılan konulardan biri. Bu nedenle, büyük bir grup ülkenin aşamalı çıkış hedefleyen bir yolu açıkça desteklemesi başlı başına çığır açıcı bir gelişme.”
Panama’nın iklim müzakerecisi Juan Carlos Monterrey, “Bu konuşmada bu dile gerçekten ihtiyacımız var. Fosil yakıtlar asıl sorunken bundan bahsetmemek oldukça aptalca” dedi.
Cumartesi günü, henüz resmi gündem maddesi olarak ele alınmayan dört önemli konu üzerinde müzakereler devam etti: Ticaret, şeffaflık, finans ve ülkelerin planladığı emisyon kesintileri ile 1,5 derecelik sıcaklık sınırına uymak için gerekenler arasındaki açığın nasıl kapatılacağı.
Geçtiğimiz Pazartesi gününden bu yana devam eden istişarelerin sonuçsuz kalmasının ardından, COP30 Başkanı André Corrêa do Lago bu konuları ele alacak bir “not” yayınlayacağının sözünü verdi. Ülkeleri, işbirliği ve yapıcı tartışma anlamına gelen “mutirão” ruhunu benimsemeye çağırdı.
Başkanlık, iklim krizinin etkilerine uyum, düşük karbonlu ekonomiye geçişten etkilenenler için adil geçiş ve gelişmekte olan ülkelerde kurumsal kapasitenin nasıl geliştirileceği gibi diğer önemli konulardaki çalışmaların verimli bir şekilde sürdürüldüğünü belirtti.
Brezilya’nın baş müzakerecisi Liliam Chagas, COP sürecinin teknik kısmının tamamlanmaya yaklaştığını ve ülkelerinin pozisyonlarını değiştirebilecek “bakanların” bu hafta zirveye katılmasıyla siyasi aşamanın başladığını söyledi.
