BM Çevre Programı’nın yeni bir raporuna göre, insanlığın üçte biri gıda güvensizliğiyle karşı karşıyayken, üretilen gıdanın beşte biri ise çöpe atılıyor.
BM Çevre Programı’nın (UNEP) 2024 Gıda İsrafı Endeksi Raporu, 1,05 milyar ton gıdanın israf edildiğini ortaya koydu. Tüketicilerin kullanımına sunulan gıdanın yaklaşık %19’u genel olarak perakende, gıda hizmeti ve hane düzeyinde kaybedildi.
Bu, BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) tahminlerine göre, hasattan satış noktasına kadar tedarik zincirinde kaybedilen gıdanın (%13) üzerine ekleniyor.
“Gıda israfı küresel bir trajedidir. Bugün dünya çapında gıda israfı nedeniyle milyonlarca kişi aç kalacak” diyen UNEP İcra Direktörü Inger Andersen, süregelen bu sorunun yalnızca küresel ekonomiyi etkilemekle kalmayıp aynı zamanda iklim değişikliğini, biyolojik çeşitlilik kaybını ve kirliliği daha da kötüleştirdiğini açıkladı.
Dünyadaki gıda israfının büyük bir kısmından -yılda çöpe atılan 1 milyar ton gıdanın yaklaşık yüzde 60’ından- haneler sorumlu tutuluyor. Ancak ticari gıda sistemleri de buna önemli bir katkı sağlıyor: Mevcut son verilere göre 2022’de, gıda hizmetleri atıkların yüzde 28’ini, perakende ise yaklaşık yüzde 12’sini oluşturdu.
Ortalama olarak yılda kişi başı 79 kilo gıda israf ediliyor. Raporun yazarları bunun, dünyada açlıktan etkilenen herkes için her gün 1,3 öğün yemeğe eşdeğer olduğunun altını çiziyor.
Sorun zengin ülkelerle sınırlı değil. 2021 Gıda İsrafı Endeksi Raporu’nun yayımlanmasının ardından veri kapsamı neredeyse iki katına çıkmıştı. Bu kapsam genişlemesi bu bağlamda zengin ve yoksul ülkeler arasındaki yakınlaşmanın arttığını gösterdi.
Yüksek gelirli, üst-orta gelirli ve alt-orta gelirli ülkeler, evsel gıda atıklarının ortalama seviyelerinde kişi başına yılda yalnızca yedi kilogram farklılık gösteriyor. Daha büyük ayrım, kentsel ve kırsal nüfus arasındaki farklılıklardan kaynaklanıyor.
Kentlerde Gıda İsrafı Nasıl Azaltılabilir?
Örneğin orta gelirli ülkelerde kırsal alanlar genellikle daha az israf yapıyor. Olası bir açıklama, yiyecek artıklarının evcil hayvanlar için geri dönüştürülmesi, hayvan yemi ve kırsal kesimde evde kompost yapılmasına dayanıyor.
Rapor, şehirlerde gıda atıklarının azaltılması ve kompost yönteminin güçlendirilmesine yönelik çabalara odaklanılmasını öneriyor. Rapor, ortalama sıcaklıklar ile gıda israfı seviyeleri arasında doğrudan bir ilişki olduğunu da ortaya koyuyor.
Daha sıcak ülkelerde, gıdaların yüksek sıcaklıklarda bozulmasının daha kısa sürmesi ve sağlam soğutma ve muhafaza çözümlerinin eksikliği nedeniyle, hanelerde kişi başına daha fazla gıda israfı görülüyor.
Daha yüksek mevsimsel sıcaklıklar, aşırı sıcaklık olayları ve kuraklıklar, gıdaların güvenli bir şekilde saklanmasını, işlenmesini, taşınmasını ve satılmasını daha da zorlaştırıyor ve çoğu zaman önemli miktarda gıdanın israf edilmesine veya kaybolmasına neden oluyor.
UNEP, gıda kaybı ve israfının küresel seragazı emisyonlarının %10’unu (havacılık sektörüyle karşılaştırıldığında toplam emisyonun neredeyse beş katı) oluşturduğundan, gıda atıklarından kaynaklanan emisyonları azaltmanın hayati önem taşıdığına inanıyor.
Rapora göre iyimser olmak için neden var: Gıda israfını ve iklim ve su stresi üzerindeki etkileri azaltmaya yönelik kamu-özel sektör ortaklıkları, her seviyeden giderek artan sayıda hükümet tarafından benimseniyor. Örneğin sırasıyla %18 ve %31’lik gıda israfı azaltımıyla Japonya ve Birleşik Krallık, doğru politikalarının meyvelerini topluyor.
