Mevcut durumun devamı halinde plastik kirliliği küresel ölçekte 2040’a kadar 2 kattan fazla artacak. Ancak yeni bir araştırma, yeniden kullanım ve iade sistemlerinin etkinleştirilmesi ve belli başlı polimerlerin yasaklanmasıyla, küresel plastik kirliliğinin 15 yıl içinde neredeyse tamamen ortadan kaldırılabileceğini belirtiyor.
Yeni araştırmalar, her yıl çevreye karışan 66 milyon tonluk plastik ambalaj kirliliğinin yeniden kullanım ve iade sistemleri sayesinde 2040 yılına kadar neredeyse tamamen yok edilebileceğini ortaya koyuyor.
Birleşik Krallık merkezli bir hayır kurumu olan Pew Vakfı’nın, Imperial College London ve Oxford Üniversitesi’nden akademisyenlerle beraber hazırladığı kapsamlı analiz, plastiğin halk sağlığını, dünya ekonomilerini ve gezegenin geleceğini tehdit ettiğine vurgu yapıyor.
Öyle ki, hiçbir şey yapılmadığı takdirde, plastik kirliliği önümüzdeki 15 yıl içinde iki kattan fazla artarak yılda 280 milyon metrik tona ulaşacak. Bu da her saniye plastik atıkla dolu bir çöp kamyonunun boşaltılmasına karşılık geliyor. Atıkların büyük kısmını ise ambalajlar oluşturuyor.
Küresel plastik kirliliği sistemini analiz eden “Breaking the Plastic Wave 2025” (Plastik Dalgasını Kırmak) adlı rapora göre, bu durum ekonomiden halk sağlığına, iklim krizine kadar yaşamın her alanına zarar verecek. Raporun yazarları hızlı artışa dikkat ederek şunları söylüyor:
“Hızlı artış; kara, su ve hava kirliliğinin yükselen düzeyleri, toksik kimyasallara maruz kalma ve hastalık riski yoluyla insan sağlığı ile geçim kaynaklarına zarar verecek. Yanı sıra diğer türlerin daha yüksek oranda plastik yutmasına ve plastiğe dolanmasına neden olarak daha fazla hayvanın hastalanmasına, yaralanmasına ve ölmesine yol açacak.”
En Fazla Plastiği Ambalaj Sektörü Kullanıyor
Fosil yakıtlardan üretilen plastik üretiminin ise bu yılki 450 milyon tondan, 2040’ta 680 milyon tona çıkarak %52 artması bekleniyor. Raporun bulgularına göre, sebze, margarin, içecek, balık ve et için yumuşak film, çanta, şişe ve sert kaplar gibi ürünler üreten ambalaj sektörü, plastik üretimindeki artışa neden olan sanayi. 2025’te en fazla plastiği ambalaj sektörü kullanırken, bu sektör 2040’ta da en büyük kullanıcı olmaya devam edecek.
Dünya genelinde plastik atığının en büyük kaynağı, bir kez kullanılıp atılan ve büyük kısmı geri dönüştürülemeyen ambalajlardan oluşuyor. 2025’te küresel plastik atığının %33’ünü oluşturan bu ambalajlar, her yıl 66 milyon ton kirliliğin çevreye karışmasına neden oldu.
Öte yandan depozito iade sistemleri gibi koordineli eylemler ve tüketicilerin boş kutuları veya yeniden doldurulabilir kapları marketlere ve kafelere götürdüğü yeniden kullanım uygulamalarıyla, ambalaj kaynaklı kirlilik neredeyse tamamen ortadan kaldırılabilecek. Araştırmaya göre belirli polimerlerin yasaklanması ve plastik yerine diğer malzemelerin kullanılmasıyla birlikte plastik kirliliği önümüzdeki 15 yılda %97 oranında azaltılabilecek.
Pew Vakfı’nda plastik kirliliğinin önlenmesi proje direktörü olan Winnie Lau dünyanın böyle bir kapasiteye sahip olduğunu vurgulayarak ekledi:
“2040’a kadar plastik ambalaj kirliliğini %97 azaltmak için iki temel araç var. En önemlisi, kirliliğin üçte ikisini ortadan kaldıracak olan yeniden kullanım ve iade sistemleri. İkinci araç ise ambalaj için kullanılan plastik üretiminin azaltılması ve karton, cam, metal gibi diğer malzemelerin kullanılmasıyla bazı polimerlerin yasaklanması.”
Plastik Ülke Olsaydı En Fazla Emisyon Üreten Listesinde Üçüncü Olurdu
Plastiğin çevreyi kirletmesinin yanı sıra, plastikle temas da ciddi sağlık sorunlarına yol açıyor. Raporda şöyle deniyor: “Plastik ürünler, bilerek eklenen 16 binden fazla kimyasalın yanı sıra sayısız istemsiz kirletici madde içeriyor. Çalışmalar, bu kimyasalların birçoğunu hormon bozuklukları, doğurganlık azalması, düşük doğum ağırlığı, çocuklarda bilişsel ve diğer gelişimsel değişiklikler, diyabet ve kardiyovasküler ile kanser risk faktörlerinde artış gibi çeşitli sağlık etkileriyle ilişkilendirdi.”
Küresel plastik sisteminin yıllık sera gazı emisyonlarının da, 2025’te 2.7 gigaton karbondioksit eşdeğeri, 2040’ta 4.2 gigaton karbondioksit eşdeğerine yükselerek %58 artması bekleniyor. Hatta plastik üretimi bir ülke olsaydı, 2040’ta Çin ve ABD’nin ardından dünyanın üçüncü büyük emisyon kaynağı olurdu.
Ancak araştırmanın yazarları tüm bunlara rağmen dönüşümün mümkün olduğunu düşünüyorlar. Atık yönetimi iyileştirmeleri, üretim azaltımı ve yeniden kullanım ile iade sistemleri devreye girerse plastik kirliliği %83, sera gazı emisyonları %38 ve sağlık etkilerinin ise %54 azaltılabileceği görüşündeler. Bu da 2040 yılına kadar hükümetlerin plastik toplama ve bertarafı için yaptığı harcamalardan yılda 19 milyar dolar tasarruf edilmesi anlamına da gelecek.
